Określenie rodziny jest coraz trudniejsze. Są rodziny patchworkowe, rodziny, w których ojciec lub matka odeszli, gdy dzieci były jeszcze małe, osoby, które zerwały jakiekolwiek kontakty z krewnymi, etc.
Czas biegnie i nieuchronnie pojawi się konieczność otoczenia opieką starszej osoby w rodzinie. Wszystko jest dobrze, gdy bliscy chcą podjąć się tego zadania. A co jeśli nie chcą lub nie mogą? Jaka jest ich  odpowiedzialność?

Rodzice i dzieci są zobowiązani do wzajemnego szacunku i wpierania się zgodnie z art. 87 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

Wzajemne wsparcie jest rozumiane jako: pomoc materialna, psychiczne wsparcie w chorobie, cierpieniu i kalectwie, pomoc intelektualna przy podejmowaniu ważnych decyzji lub załatwianiu spraw życiowych oraz pomoc fizyczna przy wykonywaniu różnych czynności. Wsparcie pomiędzy rodzicami i dziećmi powinno być całkowicie bezinteresowne, oparte na normach moralnych i społecznych.

Jeżeli rodzina nie realizuje obowiązku opieki nad seniorem to nie można jej do tego przymusić, np. nakazem sądowym

Ustawodawca nie wprowadził żadnych sankcji prawnych za brak wsparcia, pomocy i zainteresowania członkiem rodziny.
Nie ma żadnych nakazów i kar, ale to nie znaczy, że jest całkowity brak odpowiedzialności. Tą odpowiedzialnością jest obowiązek alimentacyjny.

Na rodzinie spoczywa obowiązek alimentacyjny

Jest on określony w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym:

Art. 128. Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.
Art. 129. § 1. Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki) przed wstępnymi (rodzice, dziadkowie), a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi.

Starsza osoba (samodzielnie lub z inicjatywy instytucji opiekuńczej) może wystąpić o alimenty

  • Zgodnie z art. 133 §2, gdy znajdzie się w stanie niedostatku. Czyli nie będzie w stanie samodzielnie zaspokoić swoich podstawowych, usprawiedliwionych potrzeb.
  • Przy ustalaniu alimentacji sąd bierze pod uwagę możliwości finansowe poszczególnych, pozwanych osób.
    Art. 129. § 2. Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym.
    Oznacza to, że jeśli dla przykładu pozwani są dwaj bracia w sprawie alimentów na rzecz mamy, to nie koniecznie będą płacić alimenty w tej samej wysokości.
  • Jeżeli Senior w przeszłości krzywdził lub zaniedbywał rodzinę to może ona uchylić się od alimentacji.
    Art. 144. Zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Jeśli starsza osoba nie ma rodziny lub rodzina się od niej odwróciła, to pomoc i wsparcie organizuje gmina, w której mieszka senior

Zgodnie z Ustawą o pomocy społecznej.

Art. 50.1.Osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych.
2. Usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze mogą być przyznane również osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić.
5. Ośrodek pomocy społecznej, przyznając usługi opiekuńcze, ustala ich zakres, okres i miejsce świadczenia.
6. Rada gminy określa, w drodze uchwały, szczegółowe warunki przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, oraz szczegółowe warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia od opłat, jak również tryb ich pobierania.
Art. 54. 1. Osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej.

Pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny. Artykuł 61 Ustawy o pomocy społecznej określa, że do wnoszenia opłaty za pobyt zobowiązani są kolejno:
– osoba skierowana do DPS (do 70% dochodów własnych)
– małżonek
– zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki)
– wstępni (rodzice)
– gmina, która skierowała do DPS.

Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu wszystkich poniesionych wydatków zgodnie z art. 96 powyższej ustawy.